(Γράφει ο Βασίλης Καρακάσογλου) 
Μόνο που δεν φτάνει... Πρέπει να ξέρεις πότε και πώς τα ζώνεσαι. Και άρματα δεν είναι μόνο τα κάθε λογής όπλα. Αυτά είναι ένα μικρό μέρος της αρματωσιάς.
Η ιστορία της επανάστασης του 1821 είναι ένα μίγμα θάρρους, αποκοτιάς, στενοκεφαλιάς, ραγιαδισμού, τοπικισμών, άρνησης και στενών συμφερόντων. Αλλά και ανοιχτών μυαλών, κατανόησης των συνθηκών και σύναψης συμμαχιών. Ακόμα και τότε, που η παγκοσμιοποίηση δεν είχε επινοηθεί ως όρος, ούτε και η θεωρία του χάους, τίποτα δεν γινόταν χωρίς να συναρτάται με πολλά άλλα γεγονότα σε τοπική και διεθνή κλίμακα.
Η ελληνική επανάσταση πέθαινε. Ο Ιμπραήμ είχε διαλύσει κάθε εστία αντίστασης στην Πελοπόννησο το 1827. Ποια ελπίδα υπήρχε; Καμία.
Και όμως... Υπήρξαν καταστάσεις, φανερές και άδηλες, που οδήγησαν τον ενωμένο αγγλο-γαλλο-ρωσικό στόλο να καταστρέψει τον Τουρκοαιγυπτιακό στο Ναβαρίνο και ουσιαστικά να οδηγήσει "απρόσμενα" στην ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους. Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 ως συνέχεια της συνθήκης του Λονδίνου το 1827. Με πρωτεργάτη μάλιστα με έντονα φιλελληνικό ρόλο τον αρχιιμπεριαλιστή Κάννιγκ. Του κόσμου τα ύστερα.
Δεν πρόκειται να περιγράψω την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, τον αγώνα επικράτησης των μεγάλων δυνάμεων - ένας συνεπής αριστερός θα το ονομάσει ιμπεριαλισμό (και άλλα αντίστοιχα ξόρκια) – στα σπαράγματα της θνήσκουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας - Ανατολικό ζήτημα- και άλλα πολλά...

Το γεγονός είναι ένα: το ελληνικό κράτος γεννήθηκε ως παράπλευρη συνέπεια αυτής της κατάστασης.

Γιατί υπήρξαν και μερικοί συμμετέχοντες στην επανάσταση (συνήθως γραμματιζούμενοι και σπουδαγμένοι εις τας εσπερίας) που εξαρχής συμβούλεψαν τους ηγέτες (στρατιωτικούς και πολιτικούς) να συνδέσουν την τύχη τους με τις πολιτικές επιδιώξεις μιας μεγάλης δύναμης και πρωτίστως της Αγγλίας, που ήταν και κοσμοκράτειρα της εποχής. Και να επωφεληθούν έτσι από τη ροή της ιστορίας παράλληλα με τον στρατιωτικό αγώνα. Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος...
Στην Πύλο, στην κεντρική πλατεία των Τριών Ναυάρχων, βρίσκεται και το ομώνυμο μνημούρι για τη θύμηση της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου. Στις τρεις πλευρές του μνημείου απεικονίζονται οι μορφές των ναυάρχων των τριών στόλων που αντιμετώπισαν το Τουρκο-Αιγυπτιακό ναυτικό στη ναυμαχία του 1827. Κόδριγκτον, Χέυδεν και Δεριγνύ. Εκατέρωθεν του μνημείου στέκουν δύο κανόνια, ένα οθωμανικό και ένα ενετικό, τα οποία αποτελούν σύμβολα των πολιτισμών που πέρασαν από εκεί. Δαφνοστεφανώνονται σε κάθε επέτειο. Ποιος άραγε σήμερα το θυμάται; Και όχι απλά τα πρόσωπα αλλά τον συμβολισμό και την αξία των γεγονότων...

Όπως είπε και ο Κλεμανσώ "ο πόλεμος είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να τον αφήνουμε στα χέρια των στρατιωτικών".

Όσες φορές οι πολιτικοί μας κατανόησαν την πραγματικότητα χωρίς παρωπίδες και δογματισμούς, η χώρα μεγαλούργησε. Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος. Μέχρι που ακόμα κι ο πανέξυπνος Βενιζέλος την πάτησε. Από την αυτοπεποίθησή του και την έλλειψη διορατικότητας. Παρ΄ όλες τις εισηγήσεις νουνεχών πολιτικών και στρατιωτικών. Μικρασιατική Καταστροφή.
Και στον Β’ παγκόσμιο Πόλεμο, βρεθήκαμε πάλι στην πλευρά των νικητών. Να τι σημαίνει η μόρφωση, ο κοσμοπολιτισμός και το ανοιχτό μυαλό. Φαντάζεστε τί θα γινόταν αν τις κρίσιμες στιγμές ηγούνταν στενοκέφαλοι και ανιστόρητοι;
Ποιος είπε ότι η ιστορία είναι κοινό κτήμα; Εκτός κι αν εννοούν τη σχολική "ιστορία", διάβαζε προπαγάνδα...

Σε άρθρο του στο σημερινό «ΒΗΜΑ», ο καθηγητής Παναγιώτης Ιωακειμίδης αναπτύσσει τις απόψεις του για την στρατηγική αντιμετώπισης των Τουρκικών προκλήσεων. Φοβάμαι ότι ενώ οι διαπιστώσεις από τις οποίες ξεκινάει είναι σχεδόν στο σύνολό τους σωστές, τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει δεν έχουν και πολλή σχέση με την πραγματικότητα.
Η ουσία των θέσεων που προτείνει είναι η στρατηγική «εγκλωβισμού» της Τουρκίας σε διεθνείς οργανισμούς, ξεκινώντας κατ’ αρχάς από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου αναφέρει χαρακτηριστικά :

«…. Αυτό ακριβώς έκανε η Ευρώπη μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Κατασκεύασε το ‘κλουβί’, την Ευρωπαϊκή Ένωση δηλαδή, και κλείδωσε μέσα τη Γερμανία και έτσι την κατέστησε εντελώς ακίνδυνη…»

Έστω ότι αυτός ήταν ο στόχος της δημιουργίας της ΕΕ – αν και δεν πολυσυμφωνώ. Αυτό που προφανώς όμως ξεχνάει είναι ότι η Γερμανία είχε ήδη συντριβεί στρατιωτικά και ιδεολογικά στον πόλεμο, και οι επεκτατικές της δυνατότητες είχαν εκμηδενιστεί. Έτσι, μπορούσε εύκολα να αποδεχτεί τον νέο της ρόλο, να εγκαταλείψει δηλαδή τις γεωστρατηγικές της βλέψεις του παρελθόντος, και να διοχετεύσει τον δυναμισμό της στην οικονομική μόνον επέκταση. Τώρα πια προτιμάει να κατασκευάζει εξελιγμένα οπλικά συστήματα για να τα πουλάει αδιακρίτως σχεδόν σε τρίτους, παρά να τα χρησιμοποιεί για τον στρατό της.
Είναι αυτή η περίπτωση της Τουρκίας ; Θεωρεί κανείς ότι θα είχε ο γείτονας την διάθεση να εγκαταλείψει τα σχέδιά του για ηγεμονία στην Ανατολική Μεσόγειο (τουλάχιστον) και κάλυψη του κενού ισχύος που άφησε η υποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή, προς όφελος κάποιου τρίτου ; Θα έχει καμιά διάθεση η Ευρωπαϊκή Ένωση, που στερείται παντελώς γεωστρατηγικής, να σταθεί εμπόδιο στα σχέδιά της ;
Αντίστοιχος «εγκλωβισμός» θα μπορούσε να γίνει κατά τον Π. Ιωακειμίδη, και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς. Αναφέρει χαρακτηριστικά:

«... Για την Ελλάδα το πλέον ενδεδειγμένο θα ήταν να δημιουργηθεί ένας Οργανισμός Περιφερειακής Συνεργασίας για την Ανατολική Μεσόγειο με τη συμπερίληψη όλων των κρατών της περιοχής και φυσικά της Τουρκίας...»..

Διαβάζοντας αυτό, το μυαλό μου πάει αμέσως στο πρόσφατα (11/2/2021) ιδρυμένο «Φόρουμ Φιλίας» (Κύπρος, Αίγυπτος, Ελλάδα, Μπαχρέιν, Γαλλία, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), αλλά εδώ το παράδοξο χτυπάει ταβάνι. Το Φόρουμ αυτό φτιάχτηκε ΑΚΡΙΒΩΣ για να ανακόψει τις επεκτατικές βλέψεις της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, που προβληματίζουν όχι μόνον την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και πολλά άλλα κράτη της περιοχής. Η ιδέα ότι θα μπορούσε να συνυπάρξει η Τουρκία στο «Φόρουμ» ή σε έναν παρόμοιο οργανισμό, έστω και παραβλέποντας ότι θα επιβαλλόταν αμέσως σ’ αυτόν λόγω της ισχύος και του δυναμισμού της, πραγματικά με ξεπερνάει.
Ας αφήσουμε τις ιδέες για «εγκλωβισμούς». Το μόνο που κατά την άποψή μου μπορεί να αναχαιτίσει την Τουρκία, είναι η διαπίστωση πως οι επεκτατικές της βλέψεις φέρνουν τεράστιο κόστος και κανένα κέρδος, οπότε και να προσαρμοστεί ανάλογα. Αν μπορέσει, παρ’ όλες τις αντίθετες ενδείξεις, να συμβεί κάτι τέτοιο, τότε το ξανασυζητάμε.

Με το Oruc Reis να ετοιμάζεται για νέα βόλτα στην περιοχή κοντά στο Καστελλόριζο, παραμονές των διερευνητικών συνομιλιών Αθήνας – Άγκυρας, αναζωπυρώνονται τα ερωτήματα σχετικά με τη σκοπιμότητα και δυνατότητα διαλόγου με την Τουρκία. Θα προσπαθήσω εδώ να απαντήσω σε κάποια από αυτά.

Είναι η Τουρκία αντίπαλός μας ή έχουμε απλώς κάποιες διαφορές;

Σαφώς και είναι αντίπαλός μας, τουλάχιστον όσο θεωρεί τη στρατιωτική της ισχύ σαν το κυρίαρχο επιχείρημα επιβολής των απόψεών της, και όσο δεν αποποιείται τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της. Ας σημειωθεί ότι τα σχέδια αυτά δεν την φέρνουν σε αντιπαράθεση μόνον με την Ελλάδα αλλά και με άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου όπως και της Δύσης.

Αφού είναι αντίπαλός μας, γιατί να διαπραγματευτούμε μαζί της;

Για πολλούς λόγους. Σαν ζήτημα αρχής, δεν αρνούμαστε να κάνουμε διάλογο με κανέναν ούτε κάνουμε διάλογο για τον διάλογο. Αλλιώς κινδυνεύουμε να απομονωθούμε. Ο διάλογος έχει πάντα θεατές και αυτοί δεν αντιλαμβάνονται τα πράγματα σαν αυτονόητα, με τον τρόπο που τα αντιλαμβάνονται αρκετοί από εμάς. Επιπλέον, τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις τους δεν ταυτίζονται με τα δικά μας.
Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι η Τουρκία δεν θέλει ένα σωστό διάλογο, αλλά τον θέλει με τους δικούς της όρους. Χωρίς θεατές, χωρίς δυνατότητα προσφυγής σε φυσικό κριτή των διαφορών μεταξύ κρατών στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, όπως είναι το δικαστήριο της Χάγης. Προσπαθεί σε κάποιες περιστάσεις να δείξει, για λόγους σκοπιμότητας, το καλό της πρόσωπο, αλλά το συνοδεύει πάντα με επίδειξη ετσιθελισμού και ισχύος. Κερδίζουμε σε ουσία και σε εντυπώσεις δείχνοντας ότι θέλουμε πραγματικά διάλογο, βασισμένο σε αρχές του Διεθνούς Δικαίου.

Με ποιο τρόπο διαπραγματευόμαστε;

Στον διάλογο δεν οχυρωνόμαστε πίσω από ανούσιες ταμπέλες, αλλά προσερχόμαστε γνωρίζοντας ακριβώς τι επιθυμούμε ρεαλιστικά να πετύχουμε. Αντίστοιχα, προσπαθούμε πάντα να καταλάβουμε τι πραγματικά ενδιαφέρει την απέναντι πλευρά, τους βαθύτερους λόγους των θέσεων του συνομιλητή, ώστε να εκτιμηθεί η δυνατότητα να βρεθεί δρόμος για μια συμφωνία η οποία είναι επωφελής για τα εθνικά συμφέροντα.
Σε περίπτωση που υπάρχει δυνατότητα τέτοιας συμφωνίας, δεν υπολογίζουμε τυχόν πολιτικό κόστος για να την αποδεχτούμε, αλλά προσπαθούμε να βρούμε τα ερείσματα, ώστε η συμφωνία αυτή να γίνει αποδεκτή.

Δεν υπάρχει περίπτωση να χάσουμε κάτι διαπραγματευόμενοι;

Ναι, υπάρχει περίπτωση να χάσουμε κάτι από αυτά που δεν έχουμε. Αν έχουμε δικαίωμα πχ για 12 μίλια κυριαρχία στο Αιγαίο, αλλά δεν μπορούμε ούτε έχουμε προοπτική να το ασκήσουμε, τότε είναι σα να μην το έχουμε. Το ίδιο συμβαίνει και σε θέματα όπως η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ κοντά στο Καστελλόριζο. Είναι φυσικό ότι σε μια κατάσταση όπου το status quo, είτε λόγω συνθηκών, είτε λόγω Διεθνούς Δικαίου (όπως τουλάχιστον εμείς το ερμηνεύουμε), είτε ακόμα και βάσει τετελεσμένων γεγονότων που κάποτε δημιουργήσαμε με μονομερείς ενέργειες (όπως πχ τα 10 μίλια εναέριου χώρου) είναι ευνοϊκό για εμάς, κάθε διαπραγμάτευση ή/και κάθε επιμέρους απόφαση διεθνούς δικαστηρίου μπορεί να μας αφαιρέσει κάποια πράγματα που θεωρούμε κεκτημένα ή φυσικό μας δικαίωμα. Αληθεύει ακόμα ότι δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε (εκτός από το θέμα της Κύπρου, το οποίο όμως δεν είναι νομικής ακριβώς φύσης) σημαντικά πράγματα που θα μπορούσαν να ισοσταθμίσουν αυτά που κινδυνεύουμε να απολέσουμε. Αυτό όμως είναι πολύ λιγότερο σημαντικό από την προοπτική που μας δίνει για τη λογική επίλυση διαφορών που μας ταλανίζουν μακροχρόνια κατά τρόπο ευνοϊκό για τα εθνικά συμφέροντα. Γι' αυτό άλλωστε και δεν αποδέχεται, αυτή τουλάχιστον τη στιγμή, τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου της Χάγης η Τουρκία.

Μπορούν να γίνουν κι άλλα θέματα αντικείμενο διαπραγμάτευσης και κρίσης του Διεθνούς Δικαστηρίου πέρα από την ΑΟΖ;

Με μια σημαντική εξαίρεση, ναι. Δεν μπορώ να αντιληφθώ πώς είναι δυνατόν να προτάσσουμε το Διεθνές Δίκαιο και τη δικαιοδοσία της Χάγης σε ένα μόνο θέμα, και να τηρούμε σιγή ιχθύος για τα υπόλοιπα. Προσφέρει επιχειρήματα σε αντιπάλους ή σε άσπονδους φίλους, σε μια εποχή που ένα βασικό μας μέλημα πρέπει να είναι η ανάκτηση της αξιοπιστία μας.
Η σημαντική εξαίρεση είναι φυσικά το ζήτημα της αποστρατικοποίησης των νησιών. Δεν είναι ζήτημα δικαίου, είναι ζήτημα άμυνας εθνικού χώρου. Η εισβολή και η συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου μέρους της Κύπρου (χωρίς να παραγνωρίζω φυσικά τα δικά μας λάθη και τις δικές μας εγκληματικές ενέργειες) είναι απολύτως διδακτική. Και αυτό πρέπει να είναι σαφές προς όλους.

Ποια είναι τα στρατηγικά σχέδια της Τουρκίας;

Είχαμε αναλύσει σε παλιότερο άρθρο τις επιδιώξεις της σύγχρονης Τουρκίας να αναδειχθεί, με όχημα τον ισλαμισμό, σε περιφερειακή υπερδύναμη, εκμεταλλευόμενη το κενό ισχύος που άφησε στην Ανατολική Μεσόγειο η απόσυρση των ΗΠΑ κατά την διακυβέρνηση Τραμπ. Από τότε, ο Ερντογάν δεν άφησε μέρα που να μην το επιβεβαιώσει αλλά και να το υπερτονίσει με δηλώσεις και πύρινους λόγους, κάνοντας οποιαδήποτε σχετική προηγούμενη πρόβλεψη να φαίνεται εξαιρετικά μετριοπαθής.