Από τον 16ο αιώνα η Δύση δημιούργησε και καθόρισε σε παγκόσμιο επίπεδο την οικονομία, τις τέχνες, τις επιστήμες, τις ιδέες. Η σαφής υπεροχή της στους περισσότερους τομείς ανάγκασε τον υπόλοιπο κόσμο να ακολουθήσει. Όποια χώρα θέλει να ακολουθήσει τους ταχύτατους ρυθμούς με τους οποίους αναπτύσσεται η Δύση, πρέπει να αποκτήσει βιομηχανία, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, υγεία, τέχνες, διανόηση. Πρέπει να προσαρμοστεί και να μεταβάλει παραδόσεις, έθιμα και πρακτικές αιώνων. Όποιο κράτος, όποιος πολιτισμός δεν το έκανε, είτε έμεινε πίσω, είτε κλείστηκε σε ένα εσωστρεφές οικοσύστημα και έχασε την επαφή του με τον κόσμο. Ο δυτικός πολιτισμός υπήρξε και είναι σαρωτικός τόσο λόγω υπεροχής σχεδόν σε κάθε τομέα, όσο και λόγω της φρενήρους ανάπτυξης της τεχνολογίας τον τελευταίο αιώνα. 

Όμως, όλο και περισσότερο ακούγεται τα τελευταία χρόνια ότι η ηγεμονία της Δύσης βρίσκεται στο τέλος της. Μπορεί, πράγματι, να παρακμάζει τόσο ιδεολογικά όσο και οικονομικά. Άλλωστε, αν κάτι μας έχει διδάξει η ιστορία, είναι ότι όλες οι αυτοκρατορίες, οι παγκόσμιες ή σχεδόν παγκόσμιες ηγεμονίες φτάνουν κάποια στιγμή στο peak τους και μετά ξεκινά η παρακμή, μέχρι την πλήρη αποκαθήλωση. 

Πολλή κουβέντα γίνεται τελευταία για τον τρόπο με τον οποίο η Δύση -και όταν λέμε Δύση εννοούμε κατά κύριο λόγο την Ευρώπη και τις χώρες της Βόρειας Αμερικής- αντιμετωπίζει την πανδημία του SARS-COV-2. Πολύς κόσμος χρεώνει στη Δύση ολιγωρία και χαλαρή αντιμετώπιση. Λοξοκοιτούν δε προς την Ανατολή, την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες και εκθειάζουν τις αποφάσεις που πάρθηκαν ακαριαία και αφορούσαν μεταξύ άλλων τον βίαιο περιορισμό ή και καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών των πολιτών. Στη δύση οι αποφάσεις μιας κυβέρνησης δύσκολα εφαρμόζονται ακαριαία, αφού πρέπει πρώτα να περάσουν από κοινοβούλια, να ελεγχθούν από θεσμούς όσον αφορά τη συνταγματικότητα και τη νομιμότητά τους. Να καταπέσουν ενδεχομένως.

Σε απολυταρχικά και ανελεύθερα καθεστώτα τύπου Κίνας και Ρωσίας δεν υπάρχουν τέτοια θέματα, οι αποφάσεις εκτελούνται ακαριαία, οι πολιτικές μπορεί να είναι αντισυνταγματικές, άλλωστε εκεί το σύνταγμα ξεχειλώνεται κατά το δοκούν. Κανείς δεν θα ρωτήσει και κανείς δεν θα απολογηθεί. Αυτή η ευελιξία δίνει κάποια πλεονεκτήματα, πράγματι. Μπορείς να επιβάλεις μια καραντίνα πχ εύκολα. Να κλείσεις στόματα που θα σου κάνουν δύσκολες ερωτήσεις, κάποια μάλιστα για πάντα. Μπορείς να χτίσεις νοσοκομείο σε μια εβδομάδα, δεν έχει σημασία πώς, αλλά μπορείς. Αλλά με τι τίμημα; Θα πρέπει η Ευρώπη, η Δύση να απολέσει δικαιώματα και ελευθερίες που έκανε δεκαετίες, αιώνες να κατακτήσει, για να ανταγωνιστεί τα ευέλικτα πλην όμως απολυταρχικά καθεστώτα της Κίνας και της Ρωσίας; Μα έτσι θα έχει χάσει χωρίς να δώσει καν τη μάχη, θα έχει εγκαταλείψει ιδέες, αγώνες και θυσίες αιώνων.

Όχι, πρέπει να γίνει ακόμα πιο διάφανη, πιο ανοιχτή, πιο εξωστρεφής, πιο ανεκτική. Η δύση κινδυνεύει να χάσει την ιδεολογική της ηγεμονία, γιατί κάνει εκπτώσεις σε αυτά που την ανέδειξαν. Στις ατομικές ελευθερίες, στις ανοιχτές ανεκτικές φιλελεύθερες κοινωνίες.

Εκεί που οι Ασιάτες φτιάχνουν εφαρμογές ιχνηλάτησης που ρουφάνε μέχρι και το τελευταίο γραμμάριο ιδιωτικότητας, οι δυτικοί πρέπει να απαντήσουν με αντίστοιχες που να σέβονται αυτό ακριβώς που κατέκτησαν με θυσίες, τον σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα, στην ιδιωτικότητα. Η τεχνολογία υπάρχει, για τις προθέσεις έχω τις αμφιβολίες μου. 

Αν διαφαίνεται ότι η επόμενη μέρα στον κόσμο είναι καθεστώτα τύπου Κίνας, θα πρέπει η Δύση να βρει απαντήσεις σύντομα απέναντι σε αυτό το δυστοπικό σενάριο. Και οι απαντήσεις πρέπει να στηρίζονται στις ιδέες και τις αξίες που διαμορφώθηκαν τον 18ο αιώνα τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Αυτές που σέβονται και προστατεύουν τον πολίτη, τα δικαιώματά του. Αλλά και την επιστήμη, την τεχνολογία, την καινοτομία. Άλλωστε, ακόμα και στην πανδημία που ζούμε τους τελευταίους μήνες η λύση θα έρθει από τη δυτική ιατρική, ακόμα και αν κάποια από τα εμβόλια που περιμένουμε βγουν από εργαστήρια της Κίνας.