Ποτέ πια

“ … Όταν τελειώσαμε, ο καθένας έμεινε στη γωνιά του, χωρίς να τολμάμε να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον. Δεν έχουμε καθρέφτη για να δούμε το πρόσωπό μας, αλλά ο καθρέφτης βρίσκεται απέναντί μας, η όψη μας αντανακλάται σε εκατό μελανιασμένα πρόσωπα, σε εκατό ρυπαρές και αξιοθρήνητες μαριονέτες. Μεταμορφωθήκαμε ήδη σε φαντάσματα, ίδια μ' εκείνα που είδαμε χθες.
Τότε, για πρώτη φορά, συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα μας δεν έχει τις λέξεις για να εκφράσει αυτή την ύβρι, την εκμηδένιση του ανθρώπου …. είδαμε την πραγματικότητα: είμαστε στον πάτο. Πιο κάτω δεν γίνεται να πάμε…”
Αυτό το απόσπασμα από το βιβλίο «Αν αυτό είναι άνθρωπος» του Primo Levi, Ιταλοεβραίου χημικού, συγγραφέα και ποιητή, επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος, δείχνει την εκμηδένιση της ανθρώπινης ύπαρξης που ένιωσε αυτός και εκατομμύρια άλλοι κρατούμενοι, θύματα του Ολοκαυτώματος στα ειδεχθή στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης των Ναζί .
Σε ανάμνηση του Ολοκαυτώματος, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποφάσισε το 2005 να ανακηρύξει την 27η Ιανουαρίου Διεθνή Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες της κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτού του υποκινούμενου από το κράτος συστηματικού διωγμού, της μεγαλύτερης γενοκτονίας στην παγκόσμια ιστορία διαφόρων εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων. Η ημερομηνία επιλέχθηκε επειδή στις 27 Ιανουαρίου 1945 τα προελαύνοντα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν τους 7.000 εναπομείναντες κρατούμενους του μεγαλύτερου στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου στην Πολωνία. Την Hμέρα αυτή ενωνόμαστε για να θυμηθούμε ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα της εποχής μας.

Τα Θύματα του Ολοκαυτώματος.

Από την εμφάνιση ουσιαστικά των Ναζί και την κατάληψη της εξουσίας στη Γερμανία από τον Χίτλερ το 1933, άρχισε ο διωγμός και η εξόντωση ομάδων που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες», όπως Εβραίοι (τα κύρια θύματα του Ολοκαυτώματος με περίπου 6 εκατομμύρια νεκρών), Σέρβοι (500.000), Πολωνοί (2 εκατ.), Ρώσοι, Κομμουνιστές (120.000), ομοφυλόφιλοι (20.000), Ρομ και Σίντι (Αθίγγανοι, 260.000), ψυχικά ασθενείς και άτομα με ειδικές ανάγκες (230.000), διανοητές και πολιτικοί ακτιβιστές, Μάρτυρες του Ιεχωβά (4.000), μέλη άλλων θρησκευτικών ομάδων, μέλη του Καθολικού και Προτεσταντικού κλήρου, συνδικαλιστές, ασιάτες και Αφρογερμανοί, κοινοί εγκληματίες, άνθρωποι που είχαν χαρακτηριστεί «εχθροί του κράτους» και πολλοί που δεν ανήκαν στην Άρεια φυλή. Αυτοί οι άνθρωποι χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και σε μαζικές εκτελέσεις, σύμφωνα με τα εκτεταμένα αρχεία που κράτησαν οι ίδιοι οι Ναζί (κείμενα και φωτογραφίες), τις μαρτυρίες (επιζώντων, δραστών και αυτοπτών μαρτύρων) και τα στατιστικά στοιχεία των χωρών υπό ναζιστική κατοχή. Τελικά, η πιο αξιόπιστη εκτίμηση ανεβάζει το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος στα 9 έως 11 εκατομμύρια θύματα.

Τα γκέτο, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι θάλαμοι αερίων.

220px DachauMemorialJM Το ξεκίνημα του σχεδίου εξόντωσης απαιτούσε αρχικά την αναλυτική καταγραφή των Εβραϊκών Κοινοτήτων της Ευρώπης (προσωπικοτήτων, ιδρυμάτων, επιχειρήσεων, περιουσιών). Οι ομάδες του «Κομάντο Ρόζενμπεργκ», θεωρητικού του ναζισμού, εισβάλλοντας σε εβραϊκά σπίτια, Συναγωγές, βιβλιοθήκες, τράπεζες, καταστήματα, προέβησαν σε συστηματικές λεηλασίες και αρπαγές. Οι Εβραίοι του Ράιχ και των κατακτημένων χωρών υποχρεώθηκαν να φέρουν στο πέτο τους, ως διακριτικό, το Αστέρι του Δαυίδ, απαγορεύτηκε η μετακίνηση από τον τόπο διαμονής τους και στοιβάζονταν σε συγκεκριμένες περιφραγμένες και φρουρούμενες περιοχές (τα γκέτο), που λειτουργούσαν ως διακομιστικοί σταθμοί. Από το 1933 μέχρι το 1939 η Γερμανία δημιούργησε 6 μεγάλα στρατόπεδα συγκέντρωσης με κύριο στόχο την καταναγκαστική εργασία και εν τέλει τον θάνατο. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος αυτά αυξήθηκαν ραγδαία και εξελίσσονταν κατά κατηγορίες: στα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων και στα καταναγκαστικής εργασίας.
Καθημερινά έφταναν στα στρατόπεδα χιλιάδες άνθρωποι με την ψευδή πεποίθηση πως θα εργαστούν και η παραμονή τους θα ήταν προσωρινή περιμένοντας ότι θα συναντήσουν τις οικογένειές τους. Η μεταφορά των μελλοθανάτων πραγματοποιούνταν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Οι άνθρωποι ήταν στοιβαγμένοι σε βαγόνια τρένων που χρησίμευαν στη μεταφορά ζώων, χωρίς παράθυρα, φαγητό και νερό. Η άφιξη στα στρατόπεδα γινόταν αποκλειστικά σε βραδινές ώρες και το σχέδιο εξόντωσης ήταν πολύ καλά οργανωμένο.
Αμέσως μετά την αποβίβασή τους υποβάλλονταν σε μια διαδικασία διαλογής. Γερμανοί γιατροί των SS προέβαιναν σε μια γρήγορη εξέταση. Όσοι ήταν δυνατοί και φαινομενικά υγιείς οδηγούνταν μέσα στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας όπου σφραγίζονταν ανεξίτηλα μ΄ έναν αριθμό στο βραχίονα που θα αποτελούσε πλέον το όνομά τους. Με ξυρισμένα κεφάλια, με την μπλε-γκρι ριγωτή στολή, με το κίτρινο αστέρι του Δαυίδ στο πέτο, στοιβάζονταν σε πέτρινες παράγκες, με ξύλινους πάγκους-κρεβάτια. Από εκείνη τη στιγμή ξεκινούσαν μια νέα «ζωή», μακριά από τα μάτια του υπόλοιπου κόσμου, ουσιαστικά μια πορεία προς το θάνατο.
Οι άρρωστοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και τα παιδιά έφταναν στους θαλάμους αερίων σε τρεις ώρες από την άφιξή τους. Αρχικά, οι φρουροί τους διέτασσαν να παραδώσουν όλα τα τιμαλφή και τα ρούχα τους που καταγράφονταν και για τα οποία εκδίδονταν αποδείξεις προκειμένου τα θύματα να πιστέψουν ότι κάποια στιγμή θα τους επιστρέφονταν κι έτσι να καλλιεργείται μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Στη συνέχεια, τους μετέφεραν σε μεγάλους θαλάμους, δίχως παράθυρα, που παρουσιάζονταν στους αιχμαλώτους ως «χώροι για ντουζ» προκειμένου να αποτρέψουν τις ψείρες. Εκεί, στους θαλάμους αερίων, οι φρουροί διοχέτευαν με σωλήνες μονοξείδιο του άνθρακα ή έριχναν σφαιρίδια από «Zyklon B» (δηλητηριώδες εντομοκτόνο) μέσα από τα φρεάτια εξαερισμού, προκαλώντας ασφυξία.
Ακολουθούσε η μεταφορά των σορών σε κοντινό δωμάτιο από τους φρουρούς και άλλους κρατουμένους, όπου αφαιρούσαν τα μαλλιά, τα χρυσά δόντια και τα χρυσά σφραγίσματα. Αποτέφρωναν τα πτώματα σε κλιβάνους στα κρεματόρια ή τα έθαβαν σε ομαδικούς τάφους. Αρκετοί φρουροί έβγαζαν κέρδος κλέβοντας μέρος του χρυσού, ενώ το υπόλοιπο το έλιωναν και το κατέθεταν σε έναν λογαριασμό των SS. Πολυάριθμες ιδιωτικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούσαν τα μαλλιά των αιχμαλώτων για την παραγωγή προϊόντων, όπως σχοινιά για πλοία και στρώματα.

Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων.

Ανάμεσα στα εκατομμύρια θυμάτων, δεκάδες χιλιάδες Έλληνες Εβραίοι υπήρξαν θύματα μίας μεθοδικά οργανωμένης θηριωδίας. Στη χώρα μας από το 1492 μέχρι πριν ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ζούσαν πολλοί Εβραίοι από αυτούς που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία με εντολή του βασιλιά Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, αλλά αρκετοί έμειναν και σε άλλες πόλεις του ελλαδικού χώρου.
Μετά την επίθεση της Γερμανίας στη χώρα μας, το 1941, οι Ναζί προσπάθησαν να τους εξολοθρεύσουν. Συνολικά, το 86% των Ελλήνων Εβραίων, κυρίως στις περιοχές υπό γερμανική και βουλγαρική κατοχή, δολοφονήθηκαν.
Στη Θεσσαλονίκη συνέλαβαν 46.091 μέλη της εβραϊκής κοινότητας το Μάρτιο του 1943 και τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο 1950 κατάφεραν να επιστρέψουν πίσω μετά τον πόλεμο. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος κατέβαλε προσπάθειες να διασωθούν οι εκχριστιανισθέντες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και όσοι διέθεταν πλαστές βεβαιώσεις βάπτισης, ενώ σημαντική, ήταν η συνεισφορά του Γενικού Προξένου της Ιταλίας Guelfo Zamboni, ο οποίος εφοδίασε με πλαστά πιστοποιητικά ιθαγένειας περίπου 300 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, που κατέφυγαν στην ιταλική ζώνη κατοχής στην Αθήνα.
Στις αρχές του 1944, ο διωγμός επεκτάθηκε και στα άλλα αστικά κέντρα της υπόλοιπης Ελλάδας, στην Αθήνα, την Κέρκυρα, τα Γιάννενα κλπ. Δύο χιλιάδες περίπου Κερκυραίοι Εβραίοι, δοκίμασαν κάθε ταπείνωση, κάθε προσβολή, κάθε εξευτελισμό και μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς. Μόνο διακόσιοι περίπου διέφυγαν, βρήκαν καταφύγιο και κρύφτηκαν από τους χριστιανούς γείτονές τους. «Τυχεροί» στάθηκαν οι 275 Εβραίοι της Ζακύνθου αφού επέζησαν, όταν οι γερμανοί διέταξαν γραπτώς τον δήμαρχο να τους παραδώσει κατάλογο με τα ονόματα των Εβραίων, και ο μητροπολίτης Χρυσόστομος επέστρεψε τη διαταγή με δύο ονόματα: το δικό του και του δημάρχου, ο δε πληθυσμός του νησιού προσέφερε καταφύγιο σε κάθε μέλος της εβραϊκής κοινότητας.
Τέλος, τουλάχιστον 400 Έλληνες από τη μεταγωγή της Κέρκυρας και της Αθήνας διατάχθηκαν να ενσωματωθούν στο Ζοντερκομάντο (ειδική μονάδα εργασίας που αποτελούνταν συνήθως από Εβραίους, οι οποίοι υπό την απειλή της εκτέλεσης, βοηθούσαν στην απόρριψη των θυμάτων των θαλάμων αερίων). Τότε, κάτι πραγματικά ασυνήθιστο συνέβη. Με σπάνια αξιοπρέπεια και θάρρος, οι Έλληνες αρνήθηκαν λάβουν μέρος στη θηριωδία και να σκοτώσουν Ούγγρους Εβραίους! Δήλωσαν ότι προτιμούσαν να πεθάνουν πρώτα οι ίδιοι. Δυστυχώς, αυτό και έγινε.
Ακόμα, αξιομνημόνευτη υπήρξε η επίσημη επιστολή διαμαρτυρίας που υπεγράφη στην Αθήνα στις 23 Μαρτίου 1943 από τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και 27 ηγετικά μέλη πολιτιστικών, ακαδημαϊκών και επαγγελματικών οργανώσεων. Το κείμενο, μοναδικό στο είδος του σε ολόκληρη την υπό κατοχή Ευρώπη ως προς τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο και τον σκοπό, ήταν γραμμένο σε ιδιαίτερα αιχμηρή γλώσσα και τόνιζε τους αδιάρρηκτους δεσμούς μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων, αποκαλώντας τους από κοινού «Έλληνες» χωρίς διάκριση.

Το χρέος μας.

Το απάνθρωπο γεγονός του Ολοκαυτώματος αποτελεί μελανό στίγμα του πολιτισμού μας. Ο ναζισμός, ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία δεν μπορούν να έχουν καμία θέση, ούτε τώρα, ούτε ποτέ ξανά, σε μια σύγχρονη Δημοκρατία. Είναι χρέος μας να γνωρίσει η ελληνική νεολαία, μαθητές και μαθήτριες, τι συνέβη στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να μάθει για την τύχη των Εβραίων και των άλλων θυμάτων του Ολοκαυτώματος, να συζητήσει τη σημασία των ηθικών ζητημάτων που προκύπτουν από το γεγονός και τη σύνδεσή του με αντίστοιχα σύγχρονα προβλήματα. Είναι χρέος μας απέναντι στα θύματα του ολοκαυτώματος και των οικογενειών τους να παλέψουμε σθεναρά και να εμποδίσουμε κάθε μελλοντική ανεπαίσχυντη πράξη που έχει ως επίκεντρο τον αφανισμό μιας φυλής. Είναι χρέος μας να δείξουμε ότι η βία και ο πόλεμος δεν συνιστούν λύσεις, αλλά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στο μέλλον, ενωμένοι και απαλλαγμένοι από τον ρατσισμό.