Περί επιτήδειας ουδετερότητας

Στον απόηχο της πρωθυπουργικής ομιλίας
Μια ομιλία καθ’ αυτή, ακόμα κι αν γίνεται σε κοινή σύνοδο της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων της ισχυρότερης δύναμης στον κόσμο, δεν αλλάζει φυσικά τα μυαλά των ακροατών και τον ρου της ιστορίας. Είναι περισσότερο μια επικοινωνιακή εκδήλωση, μια γιορτή.
Φυσικά υπάρχουν επιτυχημένες και αποτυχημένες γιορτές, και η συγκεκριμένη ήταν πραγματικά επιτυχημένη. Οι αντιπολιτευτικού τύπου αντιρρήσεις που ακούστηκαν εδώ ήταν από μεμψίμοιρες έως αστείες. Τι «γιορτάζαμε» όμως ακριβώς;
Η πρωθυπουργική ομιλία άγγιξε πολλά θέματα – από τα Ελγίνεια μάρμαρα έως τους κινδύνους του λαϊκισμού – αλλά ένα ήταν το κύριο σημείο όπου στόχευε ουσιαστικά να αναδείξει:

Η Ελλάδα είναι μια χώρα που ζει με τις αξίες και τάσσεται στο πλευρό της Δύσης, σε αντίθεση με την Τουρκία, η στάση και σκοποί της οποίας είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενοι. Η Ελλάδα αξίζει την υποστήριξή σας, ενώ η Τουρκία την επιφυλακτικότητά σας.

Και τα μέλη των δύο σωμάτων χειροκρότησαν ζωηρά. Στην πράξη, αυτό ήταν και το μήνυμά τους προς την Τουρκία : δεν μας αρέσει να παίζετε σε δύο ταμπλό.
Ο εκνευρισμός της τουρκικής κυβέρνησης είναι φανερός όχι μόνον από τις δηλώσεις και τα δημοσιεύματα, αλλά και από την απότομη αύξηση των παραβιάσεων του εναέριου χώρου, καθώς και από το πρώιμο άνοιγμα της σεζόν των μεταναστευτικών ροών.
Και ο Τούρκος Υπ.Εξ. Μεβλούτ Τσαβούσογλου έσπευσε στις ΗΠΑ για να ζητήσει από τον Αμερικανό ομόλογό του Άντονι Μπλίνκεν να βρεθεί μια ισορροπία στις πολιτικές έναντι της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Ποια ειναι η τουρκική στρατηγική;
Η πολιτική της «επιτήδειας ουδετερότητας» είναι παραδοσιακή στρατηγική της Τουρκίας, με ρίζες στην ανάμνηση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η εφαρμογή της βέβαια παρουσιάζει κατά καιρούς διακυμάνσεις. Πάντοτε όμως η Τουρκία φρόντιζε να υπενθυμίζει ότι πρέπει να την υπολογίζουν πολύ σοβαρά και να μην την θεωρούν δεδομένη.
Τι προσόντα έχει για να ακολουθεί αυτή την πολιτική ; Αρκετά. Μεγάλο πληθυσμό για τα μέτρα της περιοχής, θέση «καρφί» καθώς όχι μόνον ελέγχει τα Δαρδανέλια, αλλά και συνορεύει με ένα σωρό «ευαίσθητες» χώρες. Οικονομία με βάθος, παρά την υποτίμηση του νομίσματός της. Αξιόλογη στρατιωτική βιομηχανία, και μάλιστα με εξαγωγικό χαρακτήρα. Στρατιωτική παρουσία σε άλλες χώρες. Με άλλα λόγια, είναι μια περιφερειακή υπερδύναμη.
Όλα αυτά αρχίζουν να γίνονται επικίνδυνα, από την στιγμή που συνδυάζονται με τις μεγαλεπήβολες βλέψεις της, δλδ την επεκτατικότητά της και τον ηγετικό ρόλο που θέλει να παίξει στην Ανατολική Μεσόγειο (και όχι μόνον). Το όχημά της σ’ αυτή την προσπάθεια υπήρξε μέχρι πρόσφατα, αλλά και παραμένει ακόμα σε ένα βαθμό, ο ισλαμισμός.
Σκοπός της δεν είναι η αλλαγή στρατοπέδου, αλλά η δημιουργία ενός ευρύτερου κινήματος «αδεσμεύτων» χωρών. Η ευκαιρία της για να αναδειχθεί σε ηγέτιδά του χώρα υπήρξε το κενό ισχύος που άφησε η σταδιακή απαγκίστρωση των ΗΠΑ από την περιοχή επί προεδρίας Ομπάμα αλλά κυρίως Τραμπ.

Μέχρι στιγμής οι προσπάθειές της δεν έχουν καρποφορήσει ιδιαίτερα :

Η υποστήριξη που παρείχε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους προκάλεσε την ανησυχία της Αιγύπτου, του Ισραήλ και άλλων χωρών της περιοχής που προχώρησαν σε προσέγγιση της Ελλάδας, κάτι που την ανάγκασε σε αναδίπλωση ώστε να μην συνασπιστούν εναντίον της.
Οι ΗΠΑ, που είχαν αποφασίσει να στρέψουν την προσοχή τους προς την κατεύθυνση της Κίνας, επανάκαμψαν άρον – άρον στην περιοχή καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία άλλαξε δραματικά το status quo και οδηγεί σε συσπείρωση του Δυτικού κόσμου. Η επαμφοτερίζουσα στάση της Τουρκίας μπορεί να της προσδώσει κάποια οικονομικά οφέλη μέσω της επέκτασης των ρωσο-τουρκικών σχέσεων, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ευνοήσει τους στρατηγικούς της στόχους.

Ωστόσο η Τουρκία είναι χώρα με βάθος, στρατηγική και υπομονή. Το μέλλον δεν είναι προδιαγεγραμμένο, καθώς πολλαπλές μορφές κρίσεων (στρατιωτική, ενεργειακή, οικονομική, επισιτιστική, κοινωνική …) βρίσκονται σε εξέλιξη με άγνωστη κατάληξη. Και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα κριθούν εν πολλοίς σε παγκόσμιο επίπεδο.

Προφανώς δεν συντρέχει κανένας λόγος να ακολουθήσουμε το παράδειγμά της, όπως ζητούν κάποιες αριστερο-δέξιες ιδεοληπτικές φωνές. Ακόμα και να το θέλαμε, δεν έχουμε καμμιά ελπίδα επιβίωσης αν βρεθούμε απομονωμένοι. Το βασικό στρατηγικό μας πλεονέκτημα είναι η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η υιοθέτηση των συλλογικών επιλογών της. Την σχέση μας αυτή δεν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε, και πολύ περισσότερο να απεμπολήσουμε.

Συγγραφή Άρθρου

ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΤΡΕΤΣΗΣ