Σήμερα, 1η Οκτωβρίου 2021, είναι η ημέρα που μας κάνει να θυμόμαστε περισσότερο τους ανθρώπους που μας έφεραν στη ζωή, τους ανθρώπους που μας μεγάλωσαν, μας στήριξαν και μας αγάπησαν: Η Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων, γνωστή και ως «Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία». Υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1990, για να αποτίσει τον οφειλόμενο φόρο τιμής στους ηλικιωμένους, αλλά και να επισημάνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. 

 

Τα δημογραφικά δεδομένα για τους ηλικιωμένους.

Ο όρος ηλικιωμένος αντιπροσωπεύει ανθρώπους άνω των 65 ετών ενώ κατά άλλους άνω των 70 ετών. Το 2019 ο πληθυσμός των ηλικιωμένων έφτανε τα 703 εκατομμύρια παγκοσμίως. Οι περιοχές της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας (261 εκατομμύρια), η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική (πάνω από 200 εκατομμύρια) φιλοξενούσαν τον μεγαλύτερο αριθμό ηλικιωμένων. Υπολογίζεται πως μέχρι το 2025 τα άτομα αυτά θα πλησιάζουν τα 1,2 δισεκατομμύρια, αριθμός, δύο φορές μεγαλύτερος από αυτόν που κατεγράφη το 2000 και ήταν 600 εκατομμύρια, ενώ μέχρι το έτος 2050, 1 στους 5 ανθρώπους στον κόσμο θα είναι αυτής της ηλικίας.

Στην Ε.Ε. οι ηλικιωμένοι αντιπροσωπεύουν το 20% του πληθυσμού, με το μεγαλύτερο ποσοστό να το κατέχουν η Ιταλία 21,7%, η Γερμανία 21% και η Ελλάδα 20,9%. Η χώρα μας  αυξάνει διαρκώς τα ποσοστά της και σύμφωνα με τα δημογραφικά δεδομένα, ήδη το 1/5 των κατοίκων της ανήκει στην ευαίσθητη αυτή ομάδα!

Επιπλέον, οι ασθενείς άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν πάνω από 1/3 του πληθυσμού των ασθενών της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Οι υπέργηροι άνω των 85 είναι επίσης μια ταχέως αυξανόμενη ομάδα με διπλάσια αύξηση σε σχέση με αυτή των ανθρώπων άνω των 65 και τετραπλάσια σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Αν το 2006 αυτή η κατηγορία αντιπροσώπευε γύρω στο 3,8% του ευρωπαϊκού πληθυσμού, σήμερα έχει φτάσει στο 5% και το 2040 θα έχει υπερδιπλασιαστεί και θα πλησιάσει το 9,5%. Θα γίνουμε λοιπόν μάρτυρες ενός αναπόφευκτου πολλαπλασιασμού των ηλικιωμένων ατόμων με εύθραυστη υγεία και με αυξημένες ανάγκες, ακόμα κι όταν δεν πάσχουν από συγκεκριμένη βαριά ασθένεια. Οι αριθμοί φανερώνουν την ανάγκη για ειδικευμένη αντιμετώπιση του πληθυσμού που γερνά με στόχο την πρόληψη, την βελτίωση της ποιότητας της ζωής και την αυτονομία. (1)

 

Ο ρόλος των «απομάχων της ζωής».

Ο στόχος αυτής της ημέρας είναι να  αναγνωρισθεί η συμβολή των ηλικιωμένων στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη κάθε χώρας και ιδιαίτερα της δικής μας. Παρά το ότι συνηθίζουμε να αναφερόμαστε σε αυτούς με τον όρο «οι απόμαχοι της ζωής», έχει αποδειχθεί ότι στη σύγχρονη κοινωνία και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, οι ηλικιωμένοι παίζουν έναν ολοένα σημαντικότερο ρόλο μέσω του εθελοντικού έργου τους, της μετάδοσης των εμπειριών και των γνώσεών τους, της βοήθειας που δίνουν στα παιδιά τους αναλαμβάνοντας να φροντίζουν τα εγγόνια τους, αλλά και της αυξανόμενης συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας. 

 

H τρίτη ηλικία και ο covid19.

Ειδικότερα φέτος, η συγκεκριμένη ημέρα έχει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα για όλους μας γιατί ζούμε σε μία περίοδο που τα άτομα τρίτης ηλικίας βιώνουν καθημερινά τον φόβο της έκθεσης στον νέο κορωνοϊό με αποτέλεσμα οι κοινωνικές τους επαφές και οι δραστηριότητες εκτός σπιτιού να έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο κι έτσι να γίνονται πιο ευάλωτοι στην καθημερινότητά τους. Ενώ μάλιστα, το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας βίωνε την ψηφιακή αναβάθμιση των υπηρεσιών του κράτους ως θετική εξέλιξη εν μέσω πανδημίας και κατ’ οίκον περιορισμού, οι ηλικιωμένοι τη βίωναν στο μεγαλύτερο μέρος τους ως την απόλυτη εξάρτηση από τρίτους και τον αποκλεισμό τους από οποιαδήποτε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Μην ξεχνάμε πως σε μια κοινωνία που το 78% των ατόμων άνω των 65 ετών δεν έχει συχνή επαφή με την τεχνολογία και μόνο το 26% γνωρίζει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η εξ’ αποστάσεως επικοινωνία είναι από δύσκολη έως αδύνατη. Έτσι, η μεγάλη τους πλειοψηφία δεν μπορεί να ικανοποιήσει ακόμη και τις πιο βασικές ανάγκες, όπως εξασφάλιση των τροφίμων, των φαρμάκων και της ιατρικής περίθαλψης. Από τη μια μεριά, η κοινωνική απομόνωση, η μοναξιά, ο αποκλεισμός τους, οι απώλειες που βιώνουν, τους επιδεινώνουν την ψυχική τους υγεία με αποτέλεσμα  την έξαρση ψυχικών ασθενειών όπως η κατάθλιψη και η επιδείνωση νοητικών διαταραχών (νόσος Αλτσχάιμερ). Από την άλλη, εμφανίζουν σημαντικά προβλήματα υγείας, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, υπέρταση, διαβήτη, παθήσεις του μυοσκελετικού κλπ., νοσήματα που στο σύνολό τους επηρεάζουν δυνητικά τη συνολική υγεία και ευεξία του ατόμου. Παράλληλα, παρατηρείται πολλές φορές  εκούσια ή και ακούσια κακοποίηση και εκμετάλλευση ηλικιωμένων λόγω της εξάρτησής τους από τρίτους αλλά και της πίεσης που δέχτηκαν όλες οι ενδοοικογενειακές σχέσεις. Το μέγεθος του προβλήματος είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ελλάδα, όπου το 24% περίπου των ηλικιωμένων (552.000 περίπου άτομα) ζουν μόνοι τους.

«Σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες που βιώνουμε λόγω του κορωνοϊού, πρώτο μας μέλημα πρέπει να είναι η προστασία της υγείας των ηλικιωμένων. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν χιλιάδες ηλικιωμένοι και πολλά αγαπημένα μας πρόσωπα που βιώνουν ακόμα πιο έντονα τη μοναξιά. Ας δείξουμε έμπρακτα και με τον πιο απλό τρόπο ότι δεν είναι μόνοι. Με την τηλεφωνική επικοινωνία ή και με τη χρήση της τεχνολογίας, που μάς δίνει σήμερα πολλές δυνατότητες, μπορούμε να έρθουμε πιο κοντά. Αρκεί να προσφέρουμε λίγα λεπτά από τον χρόνο μας για να ζεστάνουμε την καρδιά τους», αναφέρει η κυρία Αθηνά Λινού, Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis.

 

Κάτι παραπάνω ξέρουν.

Ο κάθε ηλικιωμένος έχει βέβαια την ιστορία του. Ας μην ξεχνάμε ότι οι περισσότεροι πάλεψαν σχεδόν έναν αιώνα στη ζωή τους ανάμεσα σε πολέμους, ορφάνιες, φτώχειες, προδοσίες, δικτατορίες, θανάτους, αρρώστιες, χωρισμούς, αποχωρισμούς, ξενιτεμούς , προσφυγιές, πόνους σωματικούς και ψυχικούς, κατατρεγμούς, αδικίες, ανέχειες ... και με δυσκολίες πολλές μεγάλωσαν, σπούδασαν, αποκατέστησαν παιδιά, εγγόνια...δισέγγονα!!!! Ας τους αναγνωρίσουμε λοιπόν, τον σημαντικό τους ρόλο στην κοινωνία. Ας περνάμε λίγο παραπάνω χρόνο μαζί τους. Ας τους προσέξουμε πιο σχολαστικά. Ας μην τους αποκόβουμε. Ας τους αφήνουμε να βοηθούν, όπου και όπως μπορούν. Ας τους αφήσουμε να είναι ενεργό μέρος της ζωής μας. Ας αναγνωρίσουμε όλα όσα δίνουν και παραδίδουν στους νεότερους, τις αξίες, τα πιστεύω, τις αναμνήσεις, τα συναισθήματα, τις συμβουλές και τη σοφία τους, όλα βγαλμένα μέσα από τη ζωή και την εμπειρία τους σε αυτόν τον κόσμο. Ας ακούσουμε εκείνη την ιστορία, που έχουν να μας πουν (κι ας την έχουμε ξανακούσει). Ας ζητήσουμε τη γνώμη τους, κάτι παραπάνω ξέρουν. Στην Αφρική υπάρχει μια παλιά παροιμία για τους ηλικιωμένους η οποία λέει: “Αυτό που ένας  ηλικιωμένος βλέπει όταν κάθεται στο έδαφος,  ένας νέος δεν μπορεί να το δει ακόμη και αν κάθεται πάνω σε ένα δέντρο”.

 

Το χρέος μας.

Τελικά σήμερα, οι ηλικιωμένοι, οι συνταξιούχοι και γενικά τα άτομα της τρίτης ηλικίας αποζητούν και δικαιούνται τη ζεστασιά, τη φροντίδα και την αγάπη μας.  Χρειάζονται τουλάχιστον τον σεβασμό μας. Σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά τους. Δικαιούνται π.χ. αξιοπρεπείς συντάξεις και σωστή ιατροφαρμακευτική  και νοσοκομειακή περίθαλψη. Δικαιούνται να νοιώθουν ασφάλεια. Δικαιούνται τα αυτονόητα για κάθε άνθρωπο. Για να μπορούν  χωρίς άγχος να γιορτάζουν τη μέρα και να βλέπουν με ελπίδα την επόμενη μέρα. Για να μπορούν να ζουν! Εξάλλου, ο σεβασμός στους ηλικιωμένους, στην τρίτη ηλικία, είναι δείγμα πολιτισμού και ωριμότητας του κοινωνικού μας συνόλου.

 

(1) ΤοΒΗΜΑ Team, 30/09/2019, «Παγκόσμια ημέρα Τρίτης Ηλικίας : Τρίτη στην Ευρώπη η Ελλάδα στον χάρτη πληθυσμιακής γήρανσης». Ανακτήθηκε την 30/09/2021, από https://www.tovima.gr/2019/09/30/society/pagkosmia-imera-tritis-ilikias-triti-stin-eyropi-i-ellada-ston-xarti-plithysmiakis-giransis/